Isu Pengunaan Gelatin

Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan kali ke-8 pada 24 September 1984 berpandangan bahawa penggunaan gelatin dalam ubat pada masa
sekarang (1984) adalah diharuskan kerana darurat. Sekiranya telah
ada bahan halal yang dapat menahan ubat dari cepat rosak, maka
penggunaan gelatin dalam ubat tidaklah lagi diharuskan.

Fatwa ini tidak menjelaskan secara spesifik jenis gelatin yang
dimaksudkan, oleh itu saya membuat kesimpulan bahawa gelatin yang
dimaksudkan didalam fatwa ini ialah gelatin yang dihasilkan
daripada sumber haram sama ada babi ataupun haiwan yang tidak
disembelih secara Islam. Tetapi, selepas 26 tahun fatwa ini
dikeluarkan, adakah penggunaan gelatin dari bahan haram masih lagi
diharuskan? atau penggunaan gelatin dari bahan haram tidak lagi
diharuskan pada masa sekarang kerana telah terdapat bekalan gelatin
halal yang dihasil daripada sayuran ataupun haiwan yang disembelih
mengikut kaedah Islam.

Meskipun ramai umat Islam terutamanya dari negara-negara asia yang
majoriti rakyatnya beragama Islam berpegang kepada pendapat bahawa
gelatin daripada babi ataupun haiwan yang tidak disembelih mengikut
Islam adalah haram, namun terdapat sebahagian ulama yang
berpandangan sebaliknya. Mereka berpandangan bahawa gelatin yang
terhasil daripada transformasi tulang, kulit dan tendon (otot)
haiwan yang diharamkan adalah suci dan diharuskan memakannya.
Transformasi ini ataupun disebut sebagai istihala di dalam bahasa
arab bermaksud perubahan sesuatu bahan kepada bahan yang lain dan
mempunyai ciri ciri yang berbeza, perubahan bahan-bahan yang
asalnya tidak suci menjadi suci, dan perubahan sesuatu bahan yang
diharamkan kepada halal.

Perkara ini telah diputuskan semasa 'Seminar Bahan Haram di dalam
Ubat dan Makanan' yang dianjurkan oleh Pertubuhan Sains Perubatan
Islam di Kuwait pada tahun 1995. Seminar ini telah dihadiri oleh
112 ulama dan pakar dari beberapa negara di antaranya Sheikh Dr
Mohammad Sayed Tantawai (Mufti Mesir), Sheikh Mohammad Al Mokhtar
Al Salami (Mufti Tunisia), Sheikh Mohammad Ben Hammad Al Khalily
(Mufti Oman) dan Dr. Youssef Al Qardawy, Pengarah Pusat Kajian
Sunnah dan Cara Hidup Nabi di Qatar pada masa itu.
Pandangan ini telah melegakan ramai umat Islam yang sebelum ini
merasa berdosa, bersalah atau tidak tenteram apabila mengambil ubat
dalam bentuk kapsul gelatin.

Walaubagaimanapun, Dr Su'aad Salih, Professor Fekah di Universiti
Al-Azhar mengeluarkan fatwa bahawa :

"Gelatin adalah bahan kasar yang dihasilkan dengan mendidihkan
tulang, kulit dan tisu haiwan. Oleh itu, ia bergantung kepada jenis
haiwan tersebut. Jika haiwan tersebut dagingnya halal dimakan
seperti lembu, unta, kambing dan lain-lain, makan gelatinnya adalah
halal, dan begitu juga dengan makanan yang mengandunginya.
Bagaimanapun, jika haiwan tersebut dagingnya haram dimakan seperti
babi, maka gelatin yang dihasilkan daripadanya adalah haram".

Oleh itu, gelatin adalah halal kecuali ia dihasilkan daripada
binatang yang dagingnya haram dimakan. Hukum ini digunapakai untuk
gelatin yang dihasilkan daripada haiwan. Gelatin yang dihasilkan
daripada sayuran ataupun sintetik adalah halal dan boleh dimakan
atau digunakan.

Mengenai gelatin yang dihasilkan daripada haiwan yang tidak
disembelih mengikut syariat Islam, Sheikh Abdus Sattar F. Saeed,
Profesor Tafsir Qur'an di Universiti Al-Azhar memberikan fatwa
berikut:

"Jika haiwan itu disembelih oleh salah seorang Ahli Kitab, ataupun
penyembelihnya tidak diketahui, daging dan gelatinnya adalah halal.
Bagaimanapun, jika haiwan itu disembelih dengan kaedah kejutan
elektrik, dilemaskan, atau dengan cara lain yang tidak dibenarkan,
maka dagingnya adalah haram dan gelatinnya pun haram kerana ia
adalah hasil daripada haiwan yang haram"

Dengan peningkatan kesedaran dan sensitiviti umat Islam tentang
status halal gelatin yang terkandung di dalam ubat, Kementerian
Kesihatan Malaysia menerusi Biro Pengawalan Farmaseutikal
Kebangsaan (BPFK) telah mengarahkan syarikat syarikat farmaseutikal
yang bertanggungjawab untuk mengisytiharkan dan menyatakan pada
label ubat mereka jenis gelatin ataupun sumber haiwan yang
digunakan.

Pada November 2009, satu kajian hasil usahasama Universiti Sains
Malaysia (USM) dan Biro Pengawalan Farmaseutikal Kebangsaan yang
diketuai oleh Prof. Madya Dr. Gam Lay Harn mendapati 30% daripada
100 kapsul ubat yang diuji mengandungi gelatin dari babi ataupun
campuran gelatin lembu dan babi.

Menurut Dekan Pusat Pengajian Farmasi USM, Prof Madya Dr Syed Azhar
Syed Sulaiman " Gelatin dari khinzir (babi) digunakan kerana ia
lebih murah daripada gelatin lembu. Bagaimana pun ini bukanlah
menggambarkan keseluruhan pasaran gelatin kapsul di Malaysia kerana
ada pengeluar yang terlibat bertindak menukar gelatin yang mereka
gunakan kepada yang halal seperti gelatin lembu selepas dimaklumkan
perkara berkenaan".

Walau bagaimanapun, sehingga kini belum ada senarai ubat-ubatan
yang mengandungi gelatin babi yang dikeluarkan secara rasmi sama
ada dari pihak universiti, Kementerian Kesihatan Malaysia,
Indonesia mahupun Brunei. Ini mungkin kerana, kaedah pengesanan
gelatin ataupun sumber haiwan di dalam ubat masih dalam peringkat
penyelidikan dan pembangunan, serta ujian pengesahan seterusnya
perlu dilakukan.

Kemudian pada April 2010, umat Islam di Malaysia telah dikejutkan
lagi dengan pendedahan oleh Datuk Mohd Hanafiah Omar yang tidak
berpuas hati apabila menerima ubat Imodium (Loperamide) dalam
bentuk kapsul dari sebuah hospital swasta tanpa memaklumkan ia
mengandungi gelatin babi. Lantaran itu, BPFK telah mengarahkan
syarikat pemegang pendaftaran ubat cirit birit Kapsul Imodium yang
disahkan mengandungi unsur babi supaya menarik balik produk itu
dari pasaran.

Realitinya, ramai umat Islam di Malaysia yang masih keliru dengan
penjualan ubat-ubatan yang mengandungi unsur babi. Ubat-ubatan yang
mengandungi gelatin babi adalah haram di sisi Islam tetapi
penjualannya adalah dibenarkan di Malaysia jika ia menepati
syarat-syarat pendaftaran yang ditetapkan terutama dari segi
kualiti, selamat dan label produk yang menyatakan jenis sumber
haiwan yang digunakan. Ini membolehkan mereka yang bukan beragama
Islam menggunakannya ataupun boleh digunakan oleh umat Islam dalam
keadaan yang memenuhi syarat-syarat darurat. Inilah yang seharusnya
difahami oleh kebanyakan masyarakat di Malaysia.

Oleh itu, adalah menjadi tanggungjawab pengamal perubatan untuk
memaklumkan kepada pesakit sekiranya ubat yang diberikan
mengandungi sumber babi, dan menjadi tanggungjawab pesakit pula
untuk meneliti dan membaca label kandungan ubat-ubatan yang mereka
ambil.

---

"ReAdInG wItH pLEaSuRe" SuKa?? LIKE OK!!

---